Lợi Thị Tiên Quan

Lợi Thị, trong sách cổ còn gọi là Áp Tuế Tiền 押岁钱, thường thờ một vị thần là Lợi Thị Tiên Quan 利市仙官 tên là Diêu Thiếu Tư 姚少司, đồ đệ của Thần Tài Triệu Công Minh 财神赵公明, một trong Ngũ Lộ Tài Thần 五路财神, được coi là một vị Phúc Thần, đem Phú Quý, may mắn đến cho mọi người nhân ngày đầu năm.

Trong tín ngưỡng về Thần tài của dân gian, thì “Lợi Thị Tài Thần” ít được lưu ý và không có nguồn gốc hay truyền thuyết nào đáng ghi. Nói về phương diện nầy, chúng ta cầ lưu ý nhiều đến các vị “Chính Tài Thần” hơn vì có nguồn gốc và lịch sử hay truyền thuyết, còn “Lợi Thị Tiên Quan” thì xếp vào “Thiên Tài Thần” thì không nhất định phải có lịch sử. Xét cho cùng, thuật ngữ “lợi thị” (Q Đ: lì-xì) là câu cửa miệng của mọi người, nhất là giới thương buôn đời Tống, Nguyên. Từ đó, biến thể dần thành ra “Lợi Thị Tài Thần” vậy thôi !

Từ “Tiên Quan” là thuật ngữ của Đạo Giáo, còn từ “Lợi Thị” có lẽ xuất phát từ câu ngạn ngữ “Lợi thị tam bội” (chợ lời gấp ba) , rút lại là lợi thị mà thôi. Trải qua nhiều thời đại,dần dần dân gian đã nhân cách hóa và thần thánh hóa một “câu nói” thành ra nhân vật “lão bà” thành ra “Lợi Thế Bà Quan” (quan bà làm lợi cho đời). Đến đời Minh, tôn xưng “Lợi Thị Tiên Quan” thành “Diêu Nhiễu Ích” (tên người, họ Diêu là con cháu vua Thuấn) hay “Diêu Thiểu Tư”. Gần đây, thì được dân gian tưởng tượng vẽ ra hình để thờ. Đó là sự chuyển hóa tự nhiên của tính sùng bái “ngẫu tượng” lâu đời của người Trung Hoa vậy.