Tứ Phương Thần

Tứ phương thần là bốn vị thần trên thiên đình trông coi bốn phương trời đất trong Đạo giáo và thần thoại Trung Hoa

Tứ phương thần gồm:

• Đông phương Thanh long Mạnh chương thần quân
• Tây phương Bạch hổ Giám binh thần quân
• Nam phương Chu tước Lăng quang thần quân
• Bắc phương Huyền Vũ Chấp minh thần quân

Thiên Văn cổ chia bầu trời ra 4 phương, mỗi phương gồm 7 chòm sao, vì có bốn phương đông tây nam bắc nên có 28 chòm sao thường gọi là nhị thập bát tú:

Huyền vũ

Huyền Vũ là một trong Tứ tượng của Thiên văn học Trung Quốc, và cũng là một khái niệm rộng trong phong thủy, thuyết âm dương, triết học.

Huyền Vũ là linh vật thiêng liêng có tượng là hình con rắn quấn quanh con rùa, có màu đen (huyền,) là màu của hành Thủy ở phương Bắc, do đó tương ứng với mùa đông.

Hình dạng khởi thủy của Huyền Vũ là con "vũ" màu đen, với Vũ là một linh vật kết hợp của rắn và rùa. Đây là linh vật rất cổ của Trung Hoa. Trong truyền thuyết về tổ của người Trung Quốc, Phục Hi là Tổ phụ, Nữ Oa là Tổ mẫu, thì Phục Hi có hình rắn, Nữ Oa có hình rùa. Sự kết hợp giữa rắn và rùa cho thấy một totem cổ đại từ xa xưa, tượng trưng cho sự Trường Tồn và Sức Mạnh

Hình tượng Huyền Vũ có liên quan mật thiết đến một vị thần có vị trí rất cao trong Đạo giáo là Huyền Thiên Trấn Vũ đại đế, ông còn các danh xưng khác: Thượng đế tổ sư, Đãng ma thiên tôn, Hỗn nguyên giáo chủ, Bắc cực huyền linh đại đế. Ông có 2 con vật thiêng là Linh Quy và Thần Xà, tượng trưng cho sự trường tồn và trí tuệ. Vì vậy chữ "Vũ" trong "Huyền Vũ" ở đây với nghĩa là "sức mạnh" gồm cả rùa và rắn

Phương Bắc với biểu tượng con rùa đen, gọi là Hoa Cái, với 7 chòm sao : Đẩu Mộc Giải (Cua), Ngưu Kim Ngưu (Trâu), Nữ Thổ Bức (Dơi), Hư Nhật Thử (Chuột), Nguy Nguyệt Yến (Én), Thất Hỏa Trư (Lợn), Bích Thủy Du (Nhím) :

Bảy chòm sao Hoa Cái chỉ phương Bắc

Bạch hổ ( Phong)


Bạch Hổ (白虎) là một trong Tứ tượng của Thiên văn học Trung Quốc, và cũng là một khái niệm rộng trong phong thủy, thuyết âm dương, triết học.

Bạch Hổ là linh vật thiêng liêng có tượng là hình con hổ (虎), có màu trắng (bạch, 白) là màu của hành Kim ở phương Tây, do đó tương ứng với mùa thu.

Trong thiên văn, Bạch Hổ chỉ cung gồm 7 chòm sao phương tây trong Nhị thập bát tú, đó là:
Cung Bạch Hổ gồm 7 chòm sao trong thiên văn học Trung Quốc

* Khuê Mộc Lang (Khuê)
* Lâu Kim Cẩu (Lâu)
* Vị Thổ Trệ (Vị)
* Mão Nhật Kê (Mão)
* Tất Nguyệt Ô (Tất)
* Chủy Hỏa Hầu (Chủy)
* Sâm Thủy Viên (Sâm)

Trong các chòm đó, thì chỉ có hai chòm Chủy và Sâm tạo thành hình con hổ, với Chủy là đầu hổ, Sâm là bốn chân và thân hổ. Các chòm này xuất hiện giữa trời vào mùa thu

Trong Phong thủy, Bạch Hổ tương ứng với thế đất caoPhương Tây với biểu tượng con hổ trắng, gọi là Bạch Hổ, với 7 chòm sao: Khuê Mộc Lang (Sói), Lâu Kim Cẩu (Chó), Vị Thổ Trĩ (Trĩ), Mão Nhật Kê (Gà), Tất Nguyệt Ô (Quạ), Chủy Hỏa Hầu (Khỉ), Sâm Thủy Viên (Vượn) :

Bảy chòm sao Bạch Hổ chỉ phương Tây

Thanh Long(Lôi)

This image has been resized. Click this bar to view the full image. The original image is sized 1024x768.

Thanh Long (青龍) hay Thương Long là một trong Tứ tượng của Thiên văn học Trung Quốc, và cũng là một khái niệm rộng trong phong thủy, âm dương, triết học.

Thanh Long là linh vật thiêng liêng bậc nhất trong Tứ tượng, thời cổ đại gọi là Thương Long, có tượng là hình rồng (long, 龍), có màu xanh (thanh, 青) màu của hành Mộc ở phương Đông, do đó tương ứng với mùa xuân

Trong thiên văn, Thanh Long chỉ cung gồm 7 chòm sao phương đông trong Nhị thập bát tú, đó là:

* Giác Mộc Giảo (sao Giác)
* Cang Kim Long (sao Cang)
* Đê Thổ Lạc (sao Đê)
* Phòng Nhật Thố (sao Phòng)
* Tâm Nguyệt Hồ (sao Tâm)
* Vĩ Hỏa Hổ (sao Vĩ)
* Cơ Thủy Báo (sao Cơ)

Trong đó Giác là hai sừng của rồng, Cang là cổ của rồng, Đê là chân trước của rồng, Phòng là bụng của rồng, Tâm là tim của rồng, Vĩ là đuôi của rồng, Cơ là phân của rồng. Bảy chòm sao này xuất hiện giữa trời tương ứng với mùa xuân.

Hai sao Phòng và Tâm là gần nhau nhất trong cung Thanh Long, có nhiều đặc điểm tương đồng về độ sáng, cấu tạo, chu kỳ, ... nên thời được ví như hai chị em sinh đôi.

Trong phong thủy, đại long mạch thì Thanh Long tương ứng với các dãy núi dài, hoặc dòng sông dài. Chẳng hạn với thành Thăng Long (Hà Nội ngày nay) thì sông Hồng chảy ở phía Đông là thế Thanh Long. Đối với kinh thành Huế thì cồn Hến ở giữa sông Hương, ở về phía đông là Thanh Long.

Phương Đông với biểu tượng con rồng xanh, gọi là Thanh Long, với 7 chòm sao: Giốc Mộc Giao (Sấu), Cang Kim Long (Rồng), Đê Thổ Lạc Cu (Ly), Phòng Nhật Thổ (Thỏ), Tâm Nguyệt Hồ (Cáo), Vĩ Hỏa Hổ (Cọp), Cơ Thủy Báo (Báo).

Bảy chòm sao Thanh Long chỉ phương Đông (nguồn : Trần Nhật Thành)

Chu tước( Hỏa)

This image has been resized. Click this bar to view the full image. The original image is sized 1024x768.

Chu Tước (朱雀) là một trong Tứ tượng của Thiên văn học Trung Quốc, và cũng là một khái niệm rộng trong phong thủy, thuyết âm dương, triết học Phương Đông.

Chu Tước thời cổ còn gọi là Chu Điểu (朱鳥, con chim màu đỏ) là linh vật thiêng liêng có tượng là hình con chim sẻ (tước 雀), có màu đỏ (chu, 朱) là màu của hành Hỏa ở phương Nam, do đó tương ứng với mùa hạ.
Trong thiên văn, Chu Tước chỉ cung gồm 7 chòm sao phương nam trong Nhị thập bát tú, đó là:

* Tỉnh Mộc Hãn (sao Tỉnh)
* Quỷ Kim Dương (sao Quỷ)
* Liễu Thổ Chương (sao Liễu)
* Tinh Nhật Mã (sao Tinh)
* Trương Nguyệt Lộc (sao Trương)
* Dực Hỏa Xà (sao Dực)
* Chẩn Thủy Dẫn (sao Chẩn)

Trong đó Tỉnh tượng hình mỏ chim, Quỷ tượng hình mào chim, Liễu tượng hình diều chim, Tinh tượng hình cổ chim, Trương tượng hình bụng chim, Dực tượng hình cánh chim, Chẩn tượng hình đuôi chim.

3 sao Liễu, Tinh, Trương có vị trí gần nhau nhất trong cung Chu Tước thường xuất hiện cùng lúc trên bầu trời tạo thành một đường thẳng.

Đối chiếu với văn minh Phương Tây, Chu Tước thường được so sánh với Phoenix, phượng hoàng lửa có sự trường sinh, sức mạnh hồi sinh. Tuy nhiên hai hình tượng và khái niệm tương ứng không giống nhau, Chu tước phương Đông không phải Phượng hoàng.

Phương Nam với biểu tượng con phượng đỏ, gọi là Phượng Các, với 7 chòm sao : Tỉnh Mộc Hãn (Cầy), Quĩ Kim Dương (Dê), Liễu Thổ Chương (Hoẵng), Tinh Nhật Mã (Ngựa), Trương Nguyệt Lộc (Nai), Dực Hỏa Xà (Rắn), Chẩn Thủy Dẫn (Giun):

Bảy chòm sao Phượng Các chỉ phương Nam

Cá Chép Hóa Rồng

Bài viết của Phlanhoa

Đã nói về phong tục thờ cúng Táo quân thì cũng nên nói một chút về sự tích “Cá gáy hóa rồng”, bởi vì trong truyền thuyết con cá gáy được chọn là phương tiện đi lại của ba vị Thần Táo khi về trời báo cáo công tác.

Đã có khá nhiều sự giải thích vì sao cá chép được hóa rồng, mà các loài cá khác thì không. Nhưng tôi cho rằng đó là những giải thích chưa thật xác đáng, nên có cất công tìm tòi, và tôi thấy nguồn gốc của cụm từ “cá chép hóa rồng” như sau:

Theo thống kê của các nhà khoa học, họ hàng nhà cá chép trên thế giới có khoảng trên 20 chi giống khác nhau, ví dụ :

· Cá chép thông thường: Cyprinus carpio carpio

· Cá chép Việt Nam có tên khoa học là : Cyprinus centralus

· Cá chép vây nhọn : Cyprinus acutidorsalis

· Cá chép Đại Lý (hồ Nhĩ Hải Trung Quốc): Cyprinus daliensis

· vv…

Và trong hơn hai mươi chi giống cá chép được liệt kê, có một loài cá chép có tên khoa học là Cyprinus yilongensis, là loài cá chép sống ở Hồ Dị Long (thuộc tỉnh Vân Nam – Trung Quốc). Đáng ra tên gọi với đầy đủ nghĩa phải là “giống cá chép của Việt Nam”, hoặc là “Giống cá chép của hồ Dị Long”… nhưng lại được gọi tắt là “Cá chép Việt Nam”, “Cá chép Dị Long” … cho nên khi cụm từ “cá chép Dị Long” được nhấc ra khỏi từ điển thì nó mặc nhiên biến thành “cá chép hóa rồng”, bởi vì “dị long” có nghĩa là “hóa rồng”

Chúng ta hãy biết một chút về Hồ Dị Long:

Hồ Dị Long thuộc tỉnh Vân Nam - Trung quốc. Trước đó hồ có tên là Hồ Ngọc Long, gọi theo tên của núi Ngọc Long. Tương truyền giữa ban ngày hồ có rồng bay lên nên đổi tên thành hồ Dị Long (hồ hóa rồng). Hồ Dị Long là một thắng cảnh tuyệt đẹp của Trung Quốc được gọi là “3 đảo 9 khúc 72 vịnh” có các danh lam nổi tiếng như Hạc Đình, Tháp Họan Văn, miếu La Sắc, Lầu Hồi Lan, Đền Thủy Nguyệt. Hồ Di Long nước trong xanh, có rât nhiều loại cá như cá chép ,cá giếc, cá rô, cá quả, cá mè…và bạt ngàn hoa sen ven hồ chen nhau đua nở mê đắm lòng người.

“Hồ Tây cá chép đi về trong mây”

Buổi chiều phía Tây hồ Dị Long, nước trong vắt soi tỏ mây trời, từng đàn cá bơi lội trong nước mà như trong mây.

Đặc biệt, những con cá chép đực sống lâu năm trong những hồ nước nhiều phù du thường có hình hài rất đẹp, có hai râu dài, mắt sáng trong veo, đầu, vây, đuôi đều ánh màu bảy sắc cầu vồng, vảy cứng và ánh bạc như vảy rồng, mình thon dài, đuôi dài hơn các loài cá khác. Với hình hài đó của cá chép, khi bơi trong bóng mây chiều thì quả là có nét hao hao như rồng lượn. Cá chép cũng là loài cá mạnh khỏe, những đêm trăng trong, cá dỡn trăng búng nước thường nhảy phóc lên khỏi mặt nước khoảng một mét.

Truyền thuyết về “cá chép vượt Vũ Môn”.

Vũ môn (禹門) nguyên gọi là Long môn, là hai mỏm núi đá đứng sững hai bên bờ trên một khúc sông Hoàng Hà (Trung Quốc), eo hẹp khúc sông lại và có hình hài như cái cửa khó qua. Khi ông Hạ Vũ trị thủy thấy vậy, đã cho đục phá nới rộng thêm ra, nên gọi là Vũ Môn (cửa ông Vũ). Vũ Môn là nơi là nơi sóng dữ, thác ghềnh, sách Thủy Kinh ghi rằng tiết tháng ba, cá chép vượt qua được Vũ Môn sẽ được hóa rồng.

Theo “Đại Nam Nhất Thống Chí” thì ở nước ta cũng có Vũ Môn, là một ngọn suối hùng vĩ với ba bậc thác ghềnh tại dãy núi Giăng Màn (nay thuộc xã Hương Lâm, thuộc huyện Hương Khê, Tĩnh Hà Tĩnh). Vũ Môn là một là một thắng cảnh tuyệt đẹp, hùng vĩ, hoang sơ và hiểm trở, ở độ cao 1000m, tọa độ 180,07’ vĩ tuyến Bắc và 1050,23’ kinh tuyến Đông. Ở bậc nước cao nhất của thác nước, thời tiết mát mẻ và thương có mây dăng huyền ảo. Tương truyền: mỗi năm đến tháng tư, khi những trộ mưa rào ào ào trút xuống, nước nguồn chảy xiết, những loài cá khác theo dòng nước xuôi nguồn, thì cá chép lại ngược dòng "vượt Vũ Môn để hóa rồng", trong nhân dân có câu hát:

"Tháng ba cá đi ăn thề,

tháng tư cá về, cá vượt Vũ Môn"

Vượt Vũ Môn là một cuộc thi tài của họ hàng cá chép với khát vọng được bước qua cửa rồng. Thí sinh muốn tham gia cuộc thi phải là những chú cá chép trưởng thành, có tài ba, qua nhiều cuộc tuyển chọn từ sông, suối, ao, hồ của mọi miền sông nước. Cuối cùng thì phải gian nan với một cuộc hành trình dài ngược sông Ngàn Sâu, rồi lại Ngược sông Tiêm, theo khe suối mới đến được chân thác Vũ Môn để bắt đầu cuộc thi. Và chú cá nào vượt được ba bậc thác nước của suối Vũ Môn thì sẽ được hóa rồng để bay lên trời. Hình tượng này cũng ví như các tử sĩ đi thi, nếu đỗ thì được qua cửa Long Môn, nếu rớt thì quay về lại quê nhà làm thường dân. Vào thời nhà Đường, người ta gọi những sĩ tử thi đỗ là "nhảy qua Long Môn".

Như vậy, theo truyền thuyết, muôn loài muông thú sống ở địa giới, chỉ có con cá chép là loài nhờ vào tài ba công sức của mình để vượt ải Vũ Môn bay được lên trời, do đó nó được Táo Quân tin cậy chọn làm phương tiện đi lại giữa Thượng giới và Hạ giới.

Tích khác

Cá chép (cá lý ngư) là biểu tượng cho sự kiên trì, bền chí. Trong truyền thuyết có câu chuyện cá chép hoá rồng, vì thế cá chép thường được coi như rồng – một con vật linh thiêng cao quý.

Cả bầy cá chép, con nào cũng muốn vượt qua cửa rồng. Bởi chúng biết, hễ vượt được qua cửa rồng, thì chúng sẽ từ những con cá chép tầm thường trở thành những con rồng siêu phàm thoát tục.

Khốn nỗi, cửa rồng cao quá, cả bầy cá chép con nào con nấy mệt đứt cả hơi va vấp đến nỗi thâm tím cả mặt mày mà chẳng con nào nhảy qua được. Bầy cá xúm lại xin với Long Vương, để Long vương hạ cửa rồng thấp xuống một chút. Long vương không bằng lòng, cả bầy cá chép bảo nhau quỳ mọp trước mặt Long vương, không đứng dậy nữa. Chúng quỳ luôn ở đấy chín chín tám mươi mốt ngày, cuối cùng Long vương cũng mủi lòng và đáp ứng yêu cầu của bầy cá.

Thế là cá lớn cá bé nhẹ nhàng thoải mái vượt qua cửa rồng và vui mừng hể hả vì cả bọn đều biến thành rồng.

Không lâu sau, những con cá chép được hóa rồng ấy bấy giờ mới phát hiện ra một điều là tất cả cá chép đều hóa rồng, cũng chẳng có gì khác so với lúc tất cả đều chưa phải là rồng. Thế là, cả bầy cá lại đi tìm Long vương nói lên điều ngờ vực khó nghĩ trong lòng.

Long vương cười và bảo: “Cửa rộng chính thức thì không thể hạ thấp được, nếu các ngươi muốn có cảm giác thực sự của con cá chép được hóa rồng, thì hãy đi mà nhảy qua cái cửa rồng không hạ bớt chiều cao kia kìa